Co to jest polineuropatia czuciowo ruchowa i jakie daje objawy?

Polineuropatia czuciowo-ruchowa to schorzenie nerwów obwodowych, w którym jednocześnie dochodzi do uszkodzenia zarówno włókien odpowiedzialnych za przewodzenie bodźców czuciowych, jak i ruchowych. Efektem są zaburzenia czucia oraz upośledzenie sprawności ruchowej, których natężenie oraz zakres zależą od zajętych nerwów i przyczyny choroby [1][5][4].

Definicja i istota polineuropatii czuciowo-ruchowej

Polineuropatia czuciowo-ruchowa oznacza równoczesne uszkodzenie różnych typów włókien nerwowych układu obwodowego: czuciowych, odpowiadających za przewodzenie bodźców zmysłowych do mózgu, oraz ruchowych – przekazujących impulsy do mięśni. Mechanizmy choroby obejmują zarówno utratę włókien („aksonopatia”), jak i uszkodzenie ich osłonek mielinowych („demielinizacja”) lub ich stopniową degenerację [5][1][4]. Konsekwencją jest postępująca utrata funkcji wymienionych włókien, prowadząca do zaburzeń czucia, osłabienia mięśni i objawów autonomicznych, jeśli choroba obejmuje także ten rodzaj nerwów [5][4].

W kontekście definicji kluczowe jest rozpoznanie charakteru uszkodzenia: zarówno bodźce czuciowe (ból, dotyk, temperatura), jak i sygnały odpowiedzialne za ruch, stają się nieprawidłowo przekazywane [1][5][4].

Objawy polineuropatii czuciowo-ruchowej – szczegółowa analiza

Objawy kliniczne zależą od rozległości uszkodzenia określonych włókien nerwowych. Wyróżnia się:

• Objawy czuciowe: mrowienie, drętwienie, parestezje (nieprawidłowe odczucia, jak odczuwanie „prądów”), ból neuropatyczny, zaburzenia czucia powierzchownego i głębokiego, nadwrażliwość na ból lub dotyk, pieczenie, kłucie, a w dalszych etapach nawet całkowitą utratę czucia [1][2][5]. Typowe jest rozmieszczenie objawów zgodne z tzw. „zespołem skarpetek i rękawiczek” – dotykające stóp i dłoni [5][1].
• Objawy ruchowe: osłabienie siły mięśniowej (niedowład), zanik mięśni, niezgrabność ruchowa, skurcze lub drobne drżenia mięśni, postępujące trudności w poruszaniu się i zaburzenia chodu [1][5][7].
• Objawy autonomiczne: przy zajęciu tej grupy włókien obserwuje się potliwość zaburzoną, spadki ciśnienia po pionizacji, zaburzenia rytmu serca, trudności z oddawaniem moczu, zaparcia, biegunki oraz zaburzenia funkcji seksualnych [1][4].

Objawy polineuropatii czuciowo-ruchowej cechuje postępujący – zwykle symetryczny – charakter oraz początkowe ograniczenie do kończyn dystalnych, najczęściej stóp i dłoni, stopniowo rozszerzające się ku górze [1][5].

Przyczyny i czynniki ryzyka

Polineuropatia czuciowo-ruchowa może mieć charakter dziedziczny – jak w przypadku chorób z grupy HMSN/CMT – jak i nabyty, spowodowany na przykład cukrzycą, alkoholizmem, niedoborami żywieniowymi, chorobami autoimmunologicznymi, toksynami, infekcjami czy obecnością nowotworów [2][4]. Choroba częściej występuje u mężczyzn, zazwyczaj w wieku 20-50 lat [4].

Wśród czynników wyraźnie podnoszących ryzyko znajdują się: glikemii utrzymującej się przewlekle powyżej normy, toksyczne działanie alkoholu, niedobory witamin (zwłaszcza z grupy B), procesy autoimmunologiczne oraz predyspozycje genetyczne [2][4].

Diagnostyka – jak rozpoznaje się polineuropatię czuciowo-ruchową?

Podstawą diagnostyki są: dokładny wywiad, badanie neurologiczne oraz ocena przewodnictwa nerwowego przy pomocy badania EMG. Istotne jest różnicowanie objawów z innymi chorobami neurologicznymi oraz wyjaśnienie przyczyny polineuropatii [4].

W procesie diagnostycznym często zastosowanie znajdują także specjalistyczne testy sprawdzające funkcjonowanie układu autonomicznego. Badania laboratoryjne pomagają wykluczyć lub potwierdzić tło cukrzycowe, metaboliczne, toksyczne lub immunologiczne schorzenia odpowiedzialne za zmiany w nerwach [4].

Leczenie polineuropatii czuciowo-ruchowej

Podstawą terapii jest leczenie przyczynowe – tam, gdzie jest to możliwe. W przypadku polineuropatii cukrzycowej priorytetem pozostaje kontrola poziomu cukru, zaś w odmianach toksycznych kluczowe jest usunięcie lub ograniczenie czynnika toksycznego. Leczenie objawowe obejmuje farmakoterapię łagodzącą ból neuropatyczny, leki wpływające na przewodnictwo nerwowe oraz wsparcie psychologiczne i fizjoterapię [3][1].

Rehabilitacja jest niezbędnym elementem opieki nad pacjentami, pomagając utrzymać sprawność mięśni, ograniczyć przewlekłe powikłania oraz poprawić jakość życia. Indywidualne podejście terapeutyczne i regularna obserwacja neurologiczna mają zasadnicze znaczenie [3][1].

Konsekwencje polineuropatii czuciowo-ruchowej

Nieprawidłowo leczona lub zaawansowana polineuropatia czuciowo-ruchowa prowadzi do poważnych ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu. Zaburzenia czucia skutkują podwyższonym ryzykiem urazów, owrzodzeń i zakażeń skóry, a postępująca niewydolność mięśni może prowadzić do trwałego upośledzenia sprawności ruchowej [3][1].

Oprócz wpływu na narząd ruchu choroba może prowadzić do powikłań ze strony narządów wewnętrznych w wyniku zajęcia układu autonomicznego, pogarszając ogólną jakość życia i skracając samodzielność pacjenta [1][4].

Podsumowanie najważniejszych informacji

Najważniejsze aspekty dotyczące polineuropatii czuciowo-ruchowej obejmują jednoczesne występowanie objawów czuciowych i ruchowych, przewlekły lub postępujący przebieg, szerokie spektrum przyczyn, konieczność wykluczenia tła dziedzicznego i nabytego oraz znaczenie szybkiej diagnostyki i kompleksowej terapii [1][4][5]. Efektywne postępowanie terapeutyczne pozwala ograniczyć objawy i poprawić jakość codziennego życia chorych, a wcześnie wdrożona rehabilitacja minimalizuje ryzyko powikłań.

Źródła:

• [1] https://enel.pl/enelzdrowie/zdrowie/polineuropatia-czy-jest-wyleczalna
• [2] https://www.medonet.pl/zdrowie,polineuropatia—choroba-zaburzen-czucia-i-ruchu,artykul,1734925.html
• [3] https://biomag.pl/polineuropatia/
• [4] https://emg-neurolog.pl/strefa-pacjenta/polineuropatia/
• [5] https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/165485,polineuropatie
• [7] https://www.pratia.pl/blog/polineuropatia-rodzaje-objawy-przyczyny-leczenie/