Co może wywoływać zgagę i jak ją złagodzić?

Zgaga to powszechna dolegliwość odczuwana jako nieprzyjemne pieczenie w przełyku. Jest wynikiem cofania się kwaśnej treści żołądkowej, która drażni błonę śluzową przełyku i powoduje pieczenie za mostkiem, odbijanie oraz kwaśny posmak w ustach. W artykule wyjaśniamy, co może wywoływać zgagę i jakie są skuteczne metody na jej złagodzenie źródłami.

Co powoduje zgagę?

Mechanizm powstawania zgagi opiera się na nieprawidłowym działaniu dolnego zwieracza przełyku (LES) – mięśnia, który oddziela przełyk od żołądka. Gdy LES funkcjonuje prawidłowo, otwiera się, by wpuścić pokarm do żołądka, po czym natychmiast się zamyka, by uniemożliwić cofanie się bardzo kwaśnej treści żołądkowej do przełyku. Jeśli LES jest osłabiony lub rozluźniony, pokarm, kwasy i enzymy mogą przedostawać się z powrotem do przełyku, powodując jego podrażnienie i wywołując objawy zgagi [1][2][3][4].

Na wystąpienie zgagi wpływają także czynniki anatomiczne i fizjologiczne, takie jak otyłość, przepuklina rozworu przełykowego, ciąża, a także choroby metaboliczne – między innymi cukrzyca czy niedoczynność tarczycy [1][2][3][5]. Wysokie ciśnienie śródbrzuszne oraz zmiany hormonalne osłabiają barierę żołądkowo-przełykową. Istotny udział mają także farmaceutyki osłabiające kurczliwość LES, głównie leki stosowane przy nadciśnieniu, chorobach serca czy chorobach płuc [2][3].

Nie bez znaczenia jest także wpływ stylu życia. Palenie papierosów, przewlekły stres, nadmierne spożycie alkoholu oraz stosowanie niektórych używek mogą skutecznie rozluźniać LES, ułatwiać porodzenie się zgagi i zwiększać jej częstotliwość [1][3].

Pokarmy i napoje nasilające zgagę

Do głównych czynników dietetycznych zalicza się tłuste i ciężkostrawne potrawy, które opóźniają opróżnianie żołądka i relaksują LES [4]. Równie często uczucie zgagi wywołują kawa, alkohol, gazowane napoje, czekolada, soki cytrusowe i pomidorowe oraz cebula [4]. Mechanizm działania tych produktów polega częściowo na zwiększaniu produkcji kwasu solnego przez żołądek oraz bezpośrednim wpływie na rozluźnianie zwieracza przełyku [4].

Warto pamiętać, że dieta o wysokiej zawartości tłuszczów oraz przewlekłe spożywanie pobudzających napojów może nie tylko prowokować napady zgagi, lecz także prowadzić do jej przewlekłej postaci [4]. Równie istotne są nieprawidłowe nawyki żywieniowe, takie jak obfite posiłki spożywane późno wieczorem, jedzenie w pośpiechu, a także spożywanie dużych ilości jedzenia naraz, co zwiększa ciśnienie w jamie brzusznej i sprzyja cofnięciu się treści żołądkowej do przełyku [1][4].

Czynniki pozadietetyczne predysponujące do zgagi

Nie tylko dieta odgrywa rolę. Do ważnych czynników ryzyka zgagi należą również: nadwaga, otyłość, siedzący tryb życia oraz noszenie obcisłych ubrań, które podnoszą ciśnienie śródbrzuszne [1][2][4]. Dodatkowo objawy zgagi pojawiają się częściej i z większym natężeniem po położeniu się lub schyleniu, dlatego pozycja ciała po posiłku ma kluczowe znaczenie [1].

Występowanie zgagi sprzyja też stosowanie niektórych leków, np. β-blokerów, doustnych środków antykoncepcyjnych, leków przeciwcholinergicznych czy niektórych leków stosowanych w chorobach płuc i przewlekłych chorobach serca [2][3]. Choroby przewlekłe takie jak twardzina układowa, a także stan po zabiegach chirurgicznych w obrębie jamy brzusznej mogą prowadzić do osłabienia mechanizmów obronnych przełyku [3][5].

Jak skutecznie złagodzić objawy zgagi?

Podstawą łagodzenia zgagi jest eliminacja czynników ją wywołujących i modyfikacja stylu życia [1][2][3][4]. Ważne jest unikanie produktów spożywczych nasilających dolegliwości oraz spożywanie mniejszych porcji pokarmu. Lekarze zalecają także, aby po jedzeniu nie przyjmować pozycji leżącej przez przynajmniej 2-3 godziny [1].

Bardzo istotna jest redukcja masy ciała u osób z nadwagą, zaprzestanie palenia tytoniu oraz ograniczenie spożycia alkoholu. Unikanie nadmiernego wysiłku fizycznego tuż po posiłku oraz noszenie luźniejszej odzieży mogą mieć korzystny wpływ na zmniejszenie częstości występowania zgagi [1][2][4].

Leczenie farmakologiczne polega najczęściej na przyjmowaniu leków zmniejszających kwasowość soku żołądkowego. Uzupełniająco można stosować preparaty zobojętniające kwas solny lub leki wspomagające motorykę przewodu pokarmowego [2][3]. Leki te powinny być stosowane pod kontrolą lekarza, szczególnie w przypadku przewlekłych, nawracających dolegliwości.

Kiedy zgaga powinna skłaniać do konsultacji medycznej?

Chociaż sporadyczna zgaga występuje nawet u 20-30% społeczeństwa i najczęściej nie jest powodem do niepokoju, nawracająca lub przewlekła zgaga wymaga konsultacji z lekarzem [4]. Uporczywa zgaga może być objawem refluksu żołądkowo-przełykowego lub poważniejszych schorzeń przewodu pokarmowego. Sygnałem ostrzegawczym jest również pojawienie się zgagi u osób po 50. roku życia, nagły wzrost intensywności objawów, utrata masy ciała, krwawienia lub przewlekły ból [3][4].

Podsumowanie

Zgaga najczęściej wynika z niewłaściwej pracy dolnego zwieracza przełyku oraz działania czynników dietetycznych i stylu życia. Najskuteczniejsze sposoby jej łagodzenia to modyfikacja diety, unikanie pozycji leżącej po jedzeniu i leczenie farmakologiczne w razie konieczności [1][2][3][4][5]. Systematyczne wdrożenie zaleceń pozwala zminimalizować ryzyko nawrotów i poprawia komfort codziennego funkcjonowania.

Źródła:

1. https://www.medicover.pl/o-zdrowiu/zgaga-przyczyny-objawy-domowe-sposoby-na-zgage,6639,n,168
2. https://gemini.pl/poradnik/artykul/zgaga-przyczyny-objawy-i-leczenie-jak-ja-zlagodzic/
3. https://inter-med.pl/przyczyny-zgagi-kiedy-zglosic-sie-do-lekarza/
4. https://fizjoterapeuty.pl/choroby/zgaga.html
5. https://diag.pl/pacjent/artykuly/skad-sie-bierze-zgaga-jak-z-nia-sobie-poradzic/